Υπάρχει άραγε μπλε χρώμα στο βαθύ χρυσό?
Κόσμος έχει πλημμυρίσει κάθε γωνιά του δρόμου. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα φλας των φωτογράφων που αστράφτουν αδιάκοπα. Πόδια μουδιασμένα και τρεμάμενα πάνω σε ένα χαλί ερυθρής απόχρωσης. Περπατούν, περπατούν.. μέχρι που εισέρχονται στο μεγάλο θέατρο. Η αίθουσα αχανής. Σε όποια μεριά και να ακουμπήσεις το βλέμμα σου, υπάρχει κι ένα αστέρι. Όχι του ηλιακού, αλλά του κινηματογραφικού συστήματος.
Κάποιος κάθετε αναπαυτικά, άλλος τρέμει από άγχος και άλλος σνομπάρει. Όλοι βρίσκονται όμως εκεί.. στο Dolby Theatre. Στο Los Angeles της California. Πόσοι Έλληνες έχουν δει τις παραπάνω γραμμές να ζωντανεύουν? Ποιοι είναι άραγε αυτοί που βίωσαν τις παραπάνω σκηνές? Ποιους φιλοξένησε, έστω για ένα βράδυ, το θέατρο των χρυσών αγαλμάτων?
Είτε μας αρέσει είτε όχι, πρόκειται για την μεγαλύτερη βράβευση του κινηματογραφικού γίγνεσθαι. Μία τελετή που δικαιούται να “καυχιέται” για τον τίτλο της αρχαιότερης, έχοντας τις ρίζες της πίσω στο μακρινό 1927 όταν ο Luis B. Mayer έριξε την ιδέα στο τραπέζι. Στόχος του Αμερικανού, γεννημένου στην Ρωσία, παραγωγού ήταν να τονώσει το ενδιαφέρον για το σινεμά και να δώσει λαμπερό χρώμα στις ταινίες του. Η ιστορία δείχνει ότι τα κατάφερε περίφημα. Από την πρώτη απονομή στις 16 του Μάη του 1929 μέχρι σήμερα η Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών είναι ο αρμόδιος φορέας για την διοργάνωση και την απονομή των Όσκαρ. Το ημερολόγιο μετρά 92 αστραφτερές βραδιές και σε λίγα 24ωρα θα γράψει 93.
Ερχόμενοι πίσω στο θέμα μας, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι μικρός ο ελληνικής καταγωγής, κινηματογραφικός πληθυσμός που έδωσε το παρών στην κορυφαία βράβευση..
Κατίνα Παξινού
Η πρώτη που έφτασε μέχρι το κόκκινο χαλί και απέσπασε μάλιστα και το χρυσό αγαλματίδιο ήταν η σπουδαία Κατίνα Παξινού. Τιμήθηκε, μεσούντος του Β΄παγκοσμίου πολέμου το 1943, με το Όσκαρ Γυναικείου ρόλου για την ταινία Για ποιον Χτυπά η Καμπάνα του Sam Wood.
Elia Kazan
Στην συνέχεια την σκυτάλη πήρε ο σπουδαιότερος κινηματογραφιστής ελληνικής καταγωγής. Ο Elia Kazan(Ηλίας Καζαντζόγλου) γεννήθηκε στην Κων/πολη το 1909, μεταπήδησε στην Αμερική για να γράψει ιστορία και ν’ αναδείξει τον Marlon Brando. Κατάφερε να αποσπάσει συνολικά 7 υποψηφιότητες για Όσκαρ εκ των οποίων οι 2 μετουσιώθηκαν σε αγάλματα(Gentleman‘s Agreement το 1947 & On the Waterfront το 1955). Φυσικά ο Elia Kazan βραβεύτηκε το 1998 από την Ακαδημία για την συνολική του προσφορά στον κινηματογράφο διχάζοντας για πολλούς και διάφορους λόγους το Hollywood.
Μάνος Χατζηδάκης & Μελίνα Μερκούρη
Το 1960 δύο επιφανείς, Έλληνες καλλιτέχνες βρίσκονται στο, τότε, Kodak Theatre όντας υποψήφιοι για την ίδια ταινία. Ο Μάνος Χατζηδάκης κερδίζει το Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού (Τα Παιδιά του Πειραιά) για την ταινία Ποτέ την Κυριακή. Η Μελίνα Μερκούρη γράφει ιστορία με την εμπνευσμένη ερμηνεία της στο ίδιο φιλμ αλλά χάνει στο νήμα το αγαλματίδιο από την Elizabeth Taylor για το Butterfield 8.
Μιχάλης Κακογιάννης
Η ταινία Alexis Zorbas το 1964 άφησε της καλύτερες εντυπώσεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ανταμείφτηκε αρχικά με 7 υποψηφιότητες, και τελικά 3 Όσκαρ. Ο Μιχάλης Κακογιάννης είναι αυτός που απογείωσε το φιλμ και διεκδίκησε 3 βραβεία(Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Διασκευασμένου Σεναρίου) τα οποία τελικά κατέληξαν στο My Fair Lady του George Cukor. Παρόλα αυτά, ο Ζορμπάς έχει στο παλμαρέ του Όσκαρ με ελληνικό χρώμα. Ο Βασίλης Φωτόπουλος επιβραβεύτηκε για την άνευ προηγουμένου ασπρόμαυρη σκηνογραφία του.
John Cassavetes
Ό άνθρωπος στον οποίο οφείλει τόσα πολλά ο ανεξάρτητος κινηματογράφος. Τρεις φορές στην καρέκλα του υποψήφιου την μεγάλη βραδιά (B’ Ανδρικού Ρόλου για το Dirty Rosen το 1968, Πρωτότυπου Σεναρίου για το Faces την αμέσως επόμενη χρονιά, Καλύτερης Σκηνοθεσίας για το A Woman Under the Influence το 1975). Ο John Nicholas Cassavetes μαζί με τον Elia Kazan, είναι ίσως οι σπουδαιότεροι κινηματογραφιστές ελληνικής καταγωγής. Το ότι ο πρώτος δεν κέρδισε τελικά ποτέ Όσκαρ έχει πολύ μικρή σημασία.
Κώστας Γαβράς
Ένας ακόμη ιδιοφυής δημιουργός. Ο Κώστας Γαβράς πλησιάζει δις το Όσκαρ το 1969, για το Διασκευασμένο Σενάριο και την Σκηνοθεσία της ταινίας Ζ. Και τα δύο βραβεία καταλήγουν τελικά στον Josh Schlesinger και τον Καουμπόι του Μεσονυχτίου. Το 1982 εντούτοις, Ο Αγνοούμενος χαρίζει πανάξια στον κ. Γαβρά το πρώτο του Άγαλμα(Διασκευασμένου Σεναρίου).
Θεώνη Βαχλιώτη-Aldredge
Το 1961 και το 1963 με το Ποτέ την Κυριακή και το Phaedra αντίστοιχα, η Θεώνη Βαχλιώτη-Aldredge αρκέστηκε στην υποψηφιότητα. Ο Υπέροχος Γκάτσμπυ όμως, της έδωσε ένα υπέροχο Όσκαρ το 1975, χάρις στις ενδυματολογικές τις αρετές φυσικά.
Dean Tavoularis
Ο ελληνικές ρίζες του Dean Tavoularis είναι ευδιάκριτες από το επίθετο του και μόνο. Τεράστια καριέρα για τον άνθρωπο που βρέθηκε για περισσότερα από 15 χρόνια στο πλευρό του F.F. Coppola. Υπήρξε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του κορυφαίου σκηνοθέτη σε όλες τις οσκαρικές δουλειές του. Συνολικά μέτρησε 5 υποψηφιότητες (μεταξύ των οποίων τα Godfather & Apocalypse Now) και 1 Άγαλμα το 1975(The Godfather Part II).
Chris Sarandon
Ο Χριστόφορος Σαραντόπουλος(πρώην σύζυγος της Susan Sarandon) συνεργάζεται με τον μοναδικό Al Pacino και τον αλήστου μνήμης John Cazale, το 1975, υπό την σκηνοθεσία του πρωτοπόρου Sidney Lumet. Αποτέλεσμα..? Η Σκυλίσια Μέρα φεύγει από το Kodak Theatre με 1 Όσκαρ από τα 7 που διεκδίκησε, μεταξύ των οποίων και αυτό του Chris Sarandon για τον Β’ Ανδρικό Ρόλο.
Βαγγέλης Παπαθανασίου
Ο Vangelis, όπως τον αποκαλούν στους λόφους του Hollywood, χαίρει της εκτίμησης όλου του βιομηχανοποιημένου κινηματογράφου. Αμφιβάλω αν υπάρχει σινεφίλ στο Los Angeles που να μην γνωρίζει τον Έλληνα συνθέτη. Μερικές από τις πιο εμπορικές ταινίες φέρουν την υπογραφή του στην ενορχήστρωση(Blade Runner το 1982, Θεός για Μία Εβδομάδα το 2003, Collateral το 2004, Μαδαγασκάρη το 2005, Πιο Παράξενο κι από Παράξενο το 2006). Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται τον πρωτεργάτη του ηλεκτρονικού ήχου, πάνω στου οποίου τις νότες πατούν ακόμη και σήμερα. Κάπου στην βιβλιοθήκη του θα βρίσκεται σκονισμένο ένα Χρυσό Αγαλματίδιο(Οι Δρόμοι της Φωτιάς το 1981) την ώρα που ο Vangelis θα γράφει μανιωδώς νέες μουσικές, χαμένος στους καπνούς των αγαπημένων του πούρων.
George Miller
Ο Ελληνοαυστραλός κινηματογραφιστής βρέθηκε για τα καλά στο μάτι του κυκλώνα των Όσκαρ δυο χρόνια πριν. Ο Max Rockatansky, κατά κόσμων Mad Max, επέστρεψε στον Δρόμο της Οργής αποσπώντας συνολικά 6 από τα 10 βραβεία που διεκδίκησε. Ο αγαπημένος κινηματογραφικός ήρωας, πήρε πνοή από τον George Miller και άνοιξε διάπλατα τον δρόμο της επιτυχίας τόσο για τον ίδιο τον σκηνοθέτη όσο και για τον Mel Gibson. Εν ολίγης, τα λόγια περισσεύουν για τον κ. Miller που είναι, ήδη, οσκαρικός από το 2006 για το animation Happy Feet. Για την ιστορία μετράει 6 υποψηφιότητες στην μεγάλη τελετή και σίγουρα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του θεσμού.
Alexander Payne
Παράλληλα του George Miller, βαδίζει ο Alexander Payne. Σπουδαίες δουλειές, εξαιρετικά φιλμ που τον καθιστούν μόνιμο κάτοικο Dolby Theatre. Δις οσκαρικός, δις για διασκευασμένο σενάριο( Sideways το 2005 & The Descendants το 2012). Σημειώσατε ότι Nebraska, Sideways, Election και The Descendants ισοδυναμούν με 7 υποψηφιότητες στο σύνολο, για τον Αλέξανδρο Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο. Για την ιστορία, άξια αναφοράς και άκρως τιμητική για τον ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη είναι η σταθερή παρουσία του στο “δικό μας” Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Alexandre Desplat
Γάλλος ελληνικής καταγωγής, ο Alexandre Desplat είναι πανάξιος συνεχιστής του Βαγγέλη Παπαθανασίου στην μουσική σύνθεση. Νεότερος ηλικιακά μοιάζει ικανός να ξεπεράσει τον Vangelis αν δεν το έχει καταφέρει ήδη. Το μόλις 1 Όσκαρ(The Grand Budapest Hotel) ανάμεσα στις 8 υποψηφιότητες δεν λέει κάτι, αν και δικαιούταν τουλάχιστον άλλα 2-3. Η πρωτοφανής μουσική του συνεχίζει να ξεχωρίζει ανάμεσα στις πολλές του χολιγουντιανού σινεμά. Syriana, The Queen, The Curious Case of Benjamin Button, Fantastic Mr. Fox, The King’s Speech, Argo, Philomena, The Imitation Game, The Danish Girl φέτος, και φυσικά το χρυσό γι’ αυτόν The Grand Budapest Hotel. Μία μακριά λίστα με τίτλους που μιλούν από μόνοι τους.
Γιώργος Λάνθιμος- Γιώργος Μαυροψαρίδης
Πάει, κιόλας, μια δεκαετία από τον πρώτο κινηματογραφικό μαραθώνιο του Γιώργου Λάνθιμου. Ο ιδιάζων Κυνόδοντας έτρεξε, σχεδόν, σε όλους τους φεστιβαλικούς διαγωνισμούς, για να καταφέρει να φτάσει μέχρι το τέλος του δρόμου στην Καλιφόρνια. Η βραδιά έκλεισε με το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας να καταλήγει στο δανέζικο In A Better World. Μικρή η σημασία, μεγάλο το ταξίδι, για τον Γιώργο Λάνθιμο, που είχε μόλις αρχίσει. Έπειτα ήρθε ένας πρωτοφανής Αστακός το 2015. Κερδίζει εκ νέου τις εντυπώσεις και μια υποψηφιότητα Πρωτότυπου Σεναρίου. Το μέλλον προδιαγράφεται υπέρλαμπρο ακόμη και αν η υποψηφιότητα δεν καταλήγει ούτε τώρα σε αγαλματίδιο. Άλλωστε, κατέστη σαφές πως ήταν θέμα χρόνου η επιστροφή του Έλληνα σκηνοθέτη στο κόκκινο χαλί. Έτσι κι έγινε.. Εν έτη 2019, το Dolby Theatre φιλοξενεί, την 7 φορές υποψήφια για Όσκαρ, Ευνοούμενη. Η Olivia Colman, στο τέλος της βραδιάς παρελαύνει στο κόκκινο χαλί με το βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στο χέρι. Ο Γιώργος Λάνθιμος φτάνει, για μία ακόμη φορά στην χρυσή πηγή, αλλά τελικά αρκείται στις 2 υποψηφιότητες Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας. Δεν χωρά αμφιβολία πως, ο ήδη καταξιωμένος κινηματογραφιστής, στο άμεσο μέλλον θα φύγει οσκαρικός από την ηλιοστάλακτη πολιτεία της Καλιφόρνια.
Στο πλευρό του Λάνθιμου, στο Favorite, έκοψε και έραψε αριστουργηματικά ο Γιώργος Μαυροψαρίδης στο μοντάζ με αποτέλεσμα να χάσει στο νήμα το Όσκαρ από τον John Ottman του Bohemian Rhapsody.
Φαίδων Παπαμιχαήλ
Ο Φαίδωνας Παπαμιχαήλ από την άλλη άγγιξε το αγαλματίδιο το 2014 με την αισθητικά άψογη φωτογραφία του στο Nebraska, αλλά ατύχησε καθώς βρήκε απέναντι του τον διαστημικό Emmanuel Lubezki (Gravity) που από το 2014 και έκτοτε δεν λέει να χάσει Όσκαρ.
Κι όμως η λίστα των Ελλήνων που είτε συμμετείχαν είτε κέρδισαν Χρυσό Άγαλμα περιλαμβάνει κι άλλα ονόματα και σίγουρα δε θα σταματήσει εδώ.
Βασίλης Γεωργιάδης, Ολυμπία Δουκάκη, Nicholas Kazan, Χριστίνα Λαζαρίδη, Nia Vardalos, Patricia Field, Mary Zophres, Louie Psihoyos, Nicolaj Arcel και ο Alexandre Gavras(γιος του Κωνσταντίνου Γαβρά). Όλοι τους έχουν βρεθεί στο μεγαλοπρεπέστατο θέατρο του Los Angeles. Άλλοι έφυγαν άξιοι διεκδικητές κι άλλοι βγήκαν με άγαλμα στα χέρια.
Είναι αλήθεια ότι η Ακαδημία κινείται off-road τα τελευταία χρόνια και μοιάζει να έχει χαθεί αρκετό από το νόημα της βράβευσης. Είναι επίσης γεγονός, ότι συμφέροντα και γιγαντιαία στούντιο παραγωγής κινούν τα νήματα πίσω από το πανί.
Είναι όμως βέβαιο, ότι ακόμη κι έτσι το ελληνικό χρώμα υπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει στο χρυσαφί του Αγάλματος.
Παρά τις απεριόριστες οικονομικές δυσκολίες, και ξεπερνώντας τα ανυπέρβλητα εμπόδια που κυριαρχούν στο γκρίζο κάδρο της καθημερινότητας.
Γιατί εν τέλει, ο σφυγμός δυναμώνει για τις χώρες που αξιοποιούν την τέχνη σαν εφαλτήριο για ένα καλύτερο ξημέρωμα. Είθε η Ελλάδα να είναι μία από αυτές..
Του Γιώργου Τέρπου